De overheid heeft de afgelopen jaren steken laten vallen en daardoor haken veel burgers af. Dat is één van de conclusies van de commissie die onderzoek heeft gedaan naar de democratische rechtsorde, oftewel hoe de overheid omgaat met burgers en burgers met elkaar. "Het is niet te laat, maar we kunnen zo niet doorgaan", schrijven de onderzoekers. Ze raden de overheid en politiek aan om burgers meer te betrekken bij besluiten, hen beter te helpen bij problemen en hen niet hard te straffen als ze een foutje maken.

Een groep burgers wordt volgens de onderzoekers benadeeld door de manier waarop de democratische rechtsorde functioneert. Zij worden zelfs zo erg benadeeld dat beloftes uit de grondwet niet waar worden gemaakt. Het gaat hier om sociale grondrechten zoals het recht op huisvesting, bestaanszekerheid, sociale zekerheid, gezondheidszorg en onderwijs. Hier worden vaak nadelige besluiten over genomen door mensen die de nadelen niet zelf ondervinden, schrijven de onderzoekers.

Anderen ondervinden dat de overheid niet genoeg voor hen klaarstaat. Deze burgers merken dat de overheid onrealistische verwachtingen van hen heeft, bijvoorbeeld om ingewikkelde regelingen te begrijpen. Ze worden bovendien heen en weer gestuurd als ze om hulp vragen. Het wordt hen niet vergeven als ze vervolgens een fout maken. "Het toeslagenschandaal is van dit laatste een schrijnend voorbeeld", schrijven de opstellers van het rapport.

Democratische erosie

Deze problemen zorgen voor veel frustratie in de samenleving en dat heeft volgens de onderzoekers grote gevolgen. Sommige burgers radicaliseren daardoor en gaan denken dat een kwaadaardige elite het voor het zeggen heeft. De onvrede zorgt er ook voor dat burgers die het niet met elkaar eens zijn meer tegenover elkaar gaan staan.

Minister Hugo de Jonge (Binnenlandse Zaken) heeft het rapport woensdag verstuurd naar de Tweede Kamer, die vorig jaar heeft verzocht om hier onderzoek naar te doen. De analyse van de commissie stelt "niet gerust" en roept op tot actie, vindt de bewindsman. "Gezamenlijk moeten wij weerstand bieden tegen democratische erosie", schrijft de minister.

Pieter Omtzigt

Sinds de onthulling van het toeslagenschandaal hebben politici het vaak over goed bestuur. Pieter Omtzigt vindt dit zelfs het belangrijkste onderwerp in het programma van zijn pas opgerichte partij Nieuw Sociaal Contract, die hoog staat in de peilingen.