De voorbereiding op een grote, ontwrichtende crisis als de coronapandemie blijft tot nu toe in Nederland steken bij plannenmakerij en het uitschrijven van scenario's. Een pandemie gold bij veiligheidsregio's en andere hulpdiensten al jaren als de meest denkbare en waarschijnlijke crisis en daar werd geregeld op geoefend. En toch werd Nederland in februari 2020 verrast en moesten er onvoorbereide, ingrijpende besluiten als lockdowns worden genomen.

Dat constateren onderzoekers van het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV), het kennisinstituut dat veiligheidsregio's en andere hulpdiensten ondersteunt bij rampenbestrijding en crisisbeheersing. De onderzoekers hebben een tussenbalans opgemaakt van de omgang met de coronacrisis tot medio 2021. Zij concluderen dat de les van de coronacrisis wellicht is dat Nederland het heil niet primair moet zoeken in nog meer draaiboeken en scenario's, maar beter moet leren om te improviseren.

Hulpdiensten in Nederland dachten goed voorbereid te zijn op een pandemie. "Chinese of Italiaanse toestanden zouden hier niet voorkomen. Maar de werkelijkheid van de coronapandemie was een totaal andere dan in plannen was voorzien", aldus het IFV. Zo liep het aantal doden heel snel op en was er bijna meteen een tekort aan hulpmiddelen als mondkapjes en handschoenen. De geoefende aanpak met bron- en contactonderzoek en isolatie van besmette personen bleek al na enkele dagen onwerkbaar. Lockdowns kwamen in geen enkel draaiboek voor. Dat extreme groeperingen een podium zouden krijgen was onverwacht. Het RIVM deed vooraf wel goede voorspellingen, maar de coronacrisis duurt nu al veel langer dan eerder voorzien.

"In de plannen wordt wel benoemd wat mogelijke problemen zijn, maar een oplossing blijft uit. Er wordt weinig tot niets voorbereid om problemen het hoofd te bieden", stellen de onderzoekers. Maar de samenleving, die in zijn geheel is geraakt, heeft veerkrachtig gereageerd, constateren zij ook. "Misschien is dat de belangrijkste les: veerkracht is belangrijker dan voorbereidingen, die haast per definitie tekortschieten."