Wat is er nodig om een goed lokaal referendum te organiseren? Die vraag stond centraal tijdens de landelijke conferentie “Een goed lokaal referendum” op 5 september in de Tolhuistuin in Amsterdam. Namens de gemeenteraad van Barendrecht namen raadslid Tina Jakoeb (PvdA) en raadslid Richard Carlebur (Barendrechts Belang) deel aan dit landelijke gesprek over de toekomst van het referendum.

Binnenkort spreekt de Eerste Kamer zich uit over een voorstel tot wijziging van de Grondwet dat het bindend correctief referendum mogelijk moet maken. Uit onderzoek blijkt dat een goed georganiseerd referendum gevoelens van machteloosheid en vervreemding bij inwoners kan verminderen. Tegelijkertijd levert het instrument soms ook ongemak en frustratie op, zowel voor politici als voor initiatiefnemers.

De afgelopen tien jaar zijn er in Nederland ongeveer twintig lokale referenda geweest. Daarbij varieerden de spelregels en uitvoering sterk, omdat gemeenten veel vrijheid hebben in de inrichting van hun eigen verordeningen. Dit leidde tot wisselende ervaringen: van de vraag of een referendum zich moet beperken tot ja/nee-antwoorden, tot de rol van wethouders en raadsleden in het debat, de drempels bij aanvragen en stemmen en de manier waarop de uitslag wordt behandeld.

Tijdens de conferentie werden deze vraagstukken besproken in vier deelsessies: Doel en effect, Een goede discussie, Een duidelijke vraag en De uitslag respecteren. Initiatiefnemers, wethouders, raadsleden, referendumcommissies, wetenschappers, ambtenaren en griffiers brachten hun kennis en praktijkervaringen samen. Met bijdragen van onder meer Rutger Groot Wassink (wethouder Amsterdam), Andries Kok (directeur lokaal bestuur VNG), Charlotte Wagenaar (Tilburg University), initiatiefnemers Ruud Kuin en Edwin Vermaire (Haarlem) en vertegenwoordigers uit gemeenteraden van Leiden en Barendrecht werd duidelijk dat er brede behoefte is aan duidelijke en eerlijke spelregels.

Voor Barendrecht is deze discussie bijzonder relevant. Beide aanwezige raadsleden maken deel uit van de participatiewerkgroep van de gemeenteraad. Daar wordt nagedacht over manieren waarop inwoners beter kunnen participeren en meer zeggenschap kunnen krijgen in de besluitvorming. Dat Barendrecht bij deze conferentie goed vertegenwoordigd was, laat zien dat ook lokaal actief wordt gewerkt aan het versterken van de democratie.

De werkconferentie was een initiatief van Meer Democratie, onder de paraplu van de Nederlandse Democratie Coalitie, in samenwerking met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, en werd mede mogelijk gemaakt door de gemeente Amsterdam.