Een toekomst zonder ambtenaren, is de titel van de inauguratierede van Fortuyn bij zijn intrede als hoogleraar aan de EUR. Daarvoor had hij al een boek geschreven over de macht van de ambtenaren. Onbegrijpelijk vond hij het dat falende ambtenaren kunnen blijven zitten, terwijl bestuurders op dat falen worden afgerekend. Ook omdat een positie als topambtenaar een politieke benoeming is.
Het beste kan de overheid als ondernemer functioneren en expertise inhuren. Geen dertig communicatiemedewerkers in vaste dienst, maar zodra het nodig is een bureau inschakelen. Goedkoper en door de onderlinge concurrentie van de bureaus ook nog betere kwaliteit.

Uit een recent rapport van de rekenkamer blijkt dat binnen de ambtenarij in onze stad veel mis is. Intimidatie door superieuren en het ontbreken aan lef om problemen naar buiten te brengen. Nu werkt het niet echt motiverend voor eventuele klokkenluiders, dat een collega die misstanden over een Turks meisjesinternaat naar buiten bracht door toenmalig PvdA-wethouder Moti werd ontslagen; waarschijnlijk op advies van personeelszaken. De rechter heeft het wel weer teruggedraaid, maar het is wel gebeurd. Slecht bestuur: slechte ambtenarij.

Een ander voorbeeld.

Het stoomschip Rotterdam is ooit van Hamburg naar Rotterdam gesleept. Een voor toeschouwers, zoals ik, onvergetelijke gebeurtenis. Langs de oevers van de Waterweg en de Maas stonden enkele tientallen mensen ontroerd te kijken toen de voormalige trots van de Holland Amerika Lijn thuis werd gebracht. Helaas waren het maar enkele tientallen, omdat ambtenaren hadden beslist dat het schip op een maandag terug moest komen als iedereen aan het werk is. De terugkomst op een zaterdag of een zondag was een feest voor heel Rotterdam geweest en iemand had beslist dat zoiets niet kon.

Toen Leefbaar Rotterdam in 2002 aan het bewind kwam was de bestuursdienst (een paar duizend man) niet bereid het coalitieakkoord uit te werken. Uiteindelijk was het de chef van de brandweer (VVD) die het gedaan heeft.

Uiteraard is die werkweigering niet zonder consequenties gebleven. Velen honderden ambtenaren werden overgeplaatst (ontslaan kon toen vrijwel niet) en niemand die het merkte. Toen de PvdA weer aan de macht kwam, kwamen ze weer allemaal terug trouwens! Partijgenoten, vermoedde Leefbaar Rotterdam.

Om de macht van de (tegenwerkende) ambtenaren te omzeilen werd door het eerste Leefbaar-college het fenomeen “stadsmarinier” ingezet. Een ambtenaar, die direct toegang had tot de wethouders en zo de problemen kon aanpakken zonder zich te verantwoorden bij zijn chefs van dienst.

Prof Tops (PvdA !) heeft in zijn evaluatie van die bestuurlijke periode heel veel complimenten gemaakt* en er een promovendus opgezet.** Het overslaan van het ambtelijk apparaat blijkt te werken en lost problemen op. Geen beren op de weg zien, maar de mouwen opstropen. Kan het Rotterdamser?

Bij de recente onverkwikkelijke gebeurtenissen rond het bejaardentehuis de Evenaar in Oosterflank hebben de ambtenaren de onervaren wethouder ingefluisterd akkoord te gaan met het plaatsen van psychiatrisch patiënten bij bejaarden; dat in een toch al zwaar overbelaste wijk. Afhankelijk van zijn ambtenaren is de wethouder door gegaan met zijn plannen, ondanks de massale tegenstand van de wijk (88% tegen) en de gebiedscommissie.

De ambtenaren die de burgemeester adviseren legden hem uit de getroffen wijk € 50.000,- te schenken. Dat is minder dan de helft van het salaris van de falende Humanitas-bestuurders, die door de bevriende ambtenaren worden gedekt (partijgenoten?) Overigens nog geen derde van de gage van de altruïstische directeur van Centrum voor Dienstverlening, die ook cliënten gaat plaatsen.

Met de komst van 10 wethouders waarvan het grootste deel nog nooit leiding gegeven heeft, wordt het bestuur van de stad teruggeven aan ambtenaren die voor een groot deel hun positie te danken hebben aan politiekgekonkel. Wethouders worden aangesteld om ambtenaren te controleren en aan het werk te zetten. Met dit nieuwe college vrees ik dat het andersom zal zijn.

*Regimeverandering in Rotterdam. Prof. Pieter Tops. 2007 Amsterdam. In mijn exemplaar heeft prof Tops geschreven: “Voor Ronald, omdat in Rotterdam iets moois is gebeurd.

**http://www.vanostaaijen.nl/curriculum-vitae/